امروز مصادف است با حرکت امام رضا علیه السلام به سمت خراسان

بانگ دنا : سالروز هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه به سوی خراسان در سال ۲۰۰. ق. و با اجبار انجام شد و حضرت رضا در این سفر پیشگویی کرد که در غربت به شهادت خواهد رسید.

علت تصمیم مامون به انتقال حضرت رضا علیه السلام به مرو

پس از جنگ امین و مامون بر سرجانشینی و کشته شدن امین خلافت مأمون مسلم شد، مأمون تصمیم گرفت تا از وجود حضرت امام رضا (علیه السلام) در تثبیت حکومت خود بهره گیرد و از سوی دیگر، ایشان را تحت کنترل قرار دهد؛ از این رو کسی را فرستاد و آن حضرت را از مدینه به خراسان فراخواند.

ترس مامون از همراه شدن مردم با امام رضا علیه السلام

ذکر این نکته حائز اهمیت است که مأمون از مشاهده اوضاع نابسامان شهر‌های مهم و شورش مردم (مانند قیام ابوالسرایا در کوفه و علوی دیگر در یمن) به این مطلب پی برده بودند و می‌خواستند با انتخاب فرد برجسته و ممتازی از خاندان حضرت علی (علیه السلام) به ولایت عهدی، رضایت مردم را به خود جلب کنند و پایه‌های خلافت خود را مستحکم کند.

دعوت اجباری حضرت به مرو

به همین جهت مأمون در سال ۲۰۰ ق برای علی بن موسی الرّضا دعوتنامه‌ای جهت آمدن به مرو نوشت؛ و رَجاءِ بنِ اَبی‌ضَحّاک، دایی فضل بن سهل و غلامی به‌نام فِرناس یا یاسر را فرستاد تا همراه او در این سفر باشند.

از سوی دیگر، شیخ صدوق، محدث شیعه، چنین گزارش می‌کند که مأمون در نامه‌نگاری‌های متعدد، از علی بن موسی درخواستِ عزیمت به مرو را می‌کرد و علی بن موسی این درخواست را با بهانه‌ها و دلایل گوناگون رد می‌کرد.

این امتناع سبب شد تا مأمون به‌اجبار علی بن موسی را به مرو بیاورد.

تعیین مسیر حرکت امام رضا علیه السلام توسط مامون

در روایات شیعه آمده است که مأمون به حضرت رضا نوشت تا از راه بصره و اهواز و فارس به خراسان برود، نه از راه کوفه و قم. دلیل این امر را کثرت شیعیان در کوفه و قم ذکر کرده اند؛ زیرا مأمون می‌ترسید که شیعیان کوفه و قم به دور آن حضرت جمع شوند.

این مؤید آن است که عامل فراخواندن حضرت رضا به خراسان عاملی سیاسی بوده و مأمون می‌ترسیده که کثرت شیعیان در کوفه یا قم سبب شود تا آن حضرت به خلافت برسد و رشته کار به کلی از دست مأمون خارج شود.

مقام علمی حضرت رضا علیه السلام در جوانی
شخصیت ملکوتی و مقام شامخ علمی و زهد و اخلاق حضرت رضا (علیه السلام) و اعتقاد شیعیان به او سبب شد که نه تنها در مدینه، بلکه در سراسر دنیای اسلام به عنوان بزرگ‌ترین و محبوب‌ترین فرد خاندان رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) مورد قبول عامه باشد و مسلمانان او را بزرگ‌ترین پیشوای دین بشناسند و نامش را با صلوات و تقدیس ببرند.

بیست و چند سال بیش نداشت که در مسجد رسول الله (صلی الله علیه وآله) به فتوا می‌نشست. علمش بی کران، رفتارش پیامبرگونه و حلم و رأفت و احسانش شامل خاص و عام بود.

در روایت آمده که، چون مأمون از امام (علیه السلام) خواست تا به خراسان بیاید، آن حضرت برای وداع با قبر پیامبر (صلی الله علیه وآله) داخل مسجد شد و مکرر با قبر آن حضرت وداع می‌کرد و بیرون می‌آمد و دوباره برمی گشت؛ در حالی که صدای آن حضرت به گریه بلند بود.

عزاداری برای امام رضا قبل از ترک مدینه
جماعتی از اصحاب حضرت امام رضا (علیه السلام) چنین نقل می‌کنند که حضرت فرمود: «زمانی که می‌خواستم از مدینه بیرون بیایم و به سوی خراسان حرکت کنم، اهل و عیال خود را جمع کردم و به ایشان دستور دادم که بر من گریه کنند، تا صدای گریه ایشان را بشنوم».

بیشتر بخوانید:رویداد‌های مهم زندگی امام رضا (ع) در «قصه‌های مثل ماه»

علی بن موسی الرّضا پیش از سفر به مرو، علاوه بر اعلام ناراحتی خویش از این سفر با وداعِ همراه با گریه در روضهٔ نَبَوی، دستوری خطاب به شیعیان و اقوامش برای اقامهٔ عزاداری و مجلس تعزیه به‌خاطر وی و سفرش صادر کرده‌است.

پیشگویی شهادت حضرت در غربت
به‌گفتهٔ ناجی و باغستانی بر طبق روایات منقول از شیخ صدوق، محدث شیعه، علی بن موسی الرّضا پیش‌گویی کرد که در غربت خواهد مرد و در کنار هارون دفن خواهد شد و هرگز نزد خانواده‌اش بازنخواهد گشت.
او هیچ‌یک از اقوام، حتی فرزند خردسالش جواد را نیز با خود به سفر نبرد. علی بن موسی الرضا همچنین بر جانشینی محمد تقی پس از خودش تاکید کرد.

زندانی شدن حضرت رضا قبل از رسیدن به مرو
در جریان هجرت حضرت رضا (ع) سه مساله عمده روى داد که به ترتیب عبارت است از: بیمارى آن بزرگوار در اهواز، استقبال مردم در نیشابور و بیان حدیث‏ سلسلة الذهب و زندانى شدن در سرخس.
با توجه به استقبال بى‏ نظیر مردم نیشابور از امام رضا (ع) و بیان حدیث‏ سلسلة الذهب از سوى آن حضرت، رژیم عباسى چنان شایع کرد که امام رضا (ع) ادعاى الوهیت کرده، او را بدین اتهام در سرخس زندانى کرد.

عوام فریبی مامون و استقبال با شکوه از حضرت

اینکه امام (ع) چه مدت در زندان بود، معلوم نیست. ولى این واقعه نشان مى‏دهد که پذیرش ولایتعهدى امرى تحمیلى بود. با ورود امام به مرو، مامون براى انجام یافتن نقشه‏ اش استقبال باشکوهى از وى به عمل آورد و پس از پذیرش ولایتعهدى از سوى امام، به نام آن جناب سکه زد.

منابع: شبستان، ویکی پدیا، پرتابل جامع علوم انسانی

منبع: خبرگزاری صدا و سیما