به بهانه سالروز شهادت شهید «مرتضی مطهری؛سیری در زندگی استاد مطهری

به گزارش پایگاه خبری بانگ دنا؛ امروز دوازدهم اردیبهشت سالروز شهادت استاد فرزانه، عالم باتقوا و الگوی ایمان و استقامت، علامه «مرتضی مطهری» را روز معلم نام نهادن که سرمشق معلمان و اساتید ایران اسلامی است.

آیت‌الله مرتضی مطهری مشهور به استاد مطهری و شهید مطهری، متفکر، محقق، عالم، نویسنده، مدرس و یکی از دانشمندان اسلام‌شناس در قرن چهاردهم است.

او شاگرد امام خمینی (ره) و مرحوم علامه طباطبایی بود که توانست در تمامی رشته‌های معارف اسلامی، صاحب‌نظری ژرف‌اندیش و محققی دقیق و در پاره‌ای از حوزه‌ها همچون فلسفه، فقه و اصول فقه در قله اجتهاد قرار گیرد. شهید مطهری از اساتید فلسفه و کلام اسلامی و تفسیر قرآن بود و آثاری بسیاری هم در موضوعات مختلف نگاشته است.

وی علاوه بر فعالیت‌های علمی، قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران در سیاست نقش‌ برجسته ای داشت؛ او از افراد تأثیرگذار و از رهبران فکری انقلاب اسلامی ایران بود. از جمله فعالیت‌های استاد، مبارزه با جریان فکری مارکسیسم، تاسیس حسینیه ارشاد، عضو هیات موتلفه اسلامی و ریاست شورای انقلاب تا روز شهادت را می‌توان نام برد.

سالروز شهادت شهید مطهری در ایران به عنوان روز معلم نام‌گذاری شده و با بزرگداشت مقام معلم همراه است.

شناخت ما از این «رزمنده عرصه فکر» گاهی در چند جمله توصیفی یا شمردن عناوین آثار شهید مطهری خلاصه می‌شود در حالی که وی «در زبان، عمل و سلوک با زمان و اهل زمان به معنای واقعی کلمه معلم بود» و تعمق در آثار و اندیشه‌هایش راهگشاست.

تولد و تحصیلات

شهید مطهری در ۱۳ بهمن سال ۱۲۹۸ در روستای فریمان واقع در ۷۵ کیلومتری مشهد دیده به جهان گشود. پدرش حاج شیخ محمد حسین از شاگردان آخوند خراسانی، سال‌ها در نجف اشرف به تحصیل علوم اسلامی پرداخت و پس از مدت‌ها سیر و سفر در عراق، عربستان و مصر به زادگاه خود بازگشت و تا پایان عمر در آنجا ماند. مادرش بانو سکینه دختر آخوند ملاجعفر روحانی بود.

وی پس از گذراندن تحصیلات اولیه در مکتب‌خانه شیخ علیقلی و نزد پدرش به فراگیری دروس ابتدایی پرداخت و از ۱۵ سالگی به مشهد رفت؛ ۲ سال در مدرسه ابدال‌خان مقدمات علوم اسلامی را فراگرفت و در پی تخریب منزل پدری در فریمان به وسیله عوامل رضاخانی مجبور به ترک مشهد و بازگشت به فریمان و قلندرآباد شد و با مطالعه کتاب‌های پدرش روزگار را سپری کرد، در ۱۳۱۵ خورشیدی یعنی چند ماه پس از ارتحال آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی موسس حوزه علمیه قم، برای تکمیل تحصیلات خود به حوزه علمیه قم رفت؛ در قم بود که به مدت ۱۲ سال از محضر امام خمینی(ره) فلسفه ملاصدرا، عرفان، اخلاق و اصول را آموخت.

مطهری همچنین در قم از محضر آیت‌الله بروجردی، علامه سیدمحمدحسین طباطبایی صاحب تفسیر المیزان، آیت‌الله میرزاعلی آقای شیرازی، آیت‌الله العظمی حجت کوه کمره‌ای و آیت‌الله محمد محقق داماد کسب فیض کرد و همزمان با تحصیل در ایام مختلف سفرهای تبلیغی به استان‌های مختلف مانند اراک، همدان، اصفهان داشت و در تمام آن سالها ضمن تحصیل علوم مختلف به تزکیه و تهذیب نفس پرداخت چنانکه به روشن‌بینی و هوش و ذکاوت و دقت علمی کم نظیری دست یافت.

با شروع نهضت اسلامی ایران از سالهای ۱۳۴۲ شهید مطهری نیز فعالانه وارد صفوف نهضت شد و اوج فعالیت هایش در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ بود که توسط ساواک دستگیر و زندانی شد، پس از آزادی نیز تمام هم و غم خود را مصروف تشکل نیروهای مبارز، مسلمان و حفظ نهضت از آسیب ها و انحرافات کرد.

در آن سال‌ها استاد مطهری به تبیین فرهنگ اسلامی در جامعه پرداخت و در پایگاه های مختلف به خصوص حسینیه ارشاد، مسجد جاوید و مسجد الجواد به آگاهی بخشیدن به نسل جوان و دیگر اقشار جامعه ایران پرداخت تا اینکه در سال ۱۳۵۱ توسط ساواک دستگیر و ممنوع المنبر شدند.

معیارهای ازدواج شهید مطهری

از مرحومه اعظم (عالیه) روحانی همسر شهید مطهری نقل شده است: برای وی بسیار اهمیت داشت که همسرش از خانواده اصیل باشد و خیلی هم مشکل پسند بود، حتی سه برادر کوچکتر از شهید مطهری، زودتر از وی ازدواج کردند و او در سن ۳۰سالگی ازدواج کرد. مرا به توصیه مادرش انتخاب کرد، هنگام ازدواج، من ۱۳ سال داشتم و کلاس هفتم بودم، مطهری با اختلاف سن زیاد مخالف بود اما پدرم که از روحانیون مشهد بود به دلیل شناختی که از وی داشت به این ازدواج بسیار تمایل داشت و مادر او هم به این امر اصرار داشت. شهید مطهری عاشق درس و علم بود و تحصیلات همسر نیز برای او بسیار اهمیت داشت.

همسرم نظیر نداشت، او یک بشر عادی نبود، برای مادرش بهترین پسر، برای من بهترین همسر و برای بچه هایش بهترین پدر بود. در زندگی مشترک با وجود حقوق طلبگی سعی می‌کرد، تا حد توان زندگی خوبی برای ما فراهم کند، او اصلاً اهل مریدبازی و ریاکاری نزد مردم نبود و تنها رضای خدا را مدنظر داشت.

مطهری همیشه با وضو بود / خودسازی با مهار نفس

او همیشه و به طور دائم با وضو بود و با وضو هم به شهادت رسید. خدا مادرش را رحمت کند بارها گفته بود که «مرتضی از یازده سالگی همیشه با وضو بوده است» او همیشه به یاد خدا بود و به ما هم می‌گفت «همیشه و در همه حال چه روز روشن و چه شب تاریک، چه در خلوت و چه در جمع، به یاد خدا باشید و بدانید که کسی همیشه ناظر بر اعمال شماست و آن خدای تبارک و تعالی است»

هنچنین به ما توصیه می‌کردند روزی یک حزب قرآن بخوانیم و آن را به روح حضرت محمد(ص) هدیه کنیم و به این ترتیب هر چهار ماه یک دور قرآن را ختم کنیم و این را باعث برکت عمر و رستگاری آخرت می‌دانست. چیزی که بسیار بر آن تاکید داشت این بود که هر بیست و چهار ساعت یکبار، محاسبه ای از نفس مان داشته باشیم، چون عمر که می‌گذرد محال است دیگر برگردد و تکرار شود، پس باید ببینم در این ساعت‌ها چه کرده ایم؛ اگر کارها همگی خیر و الهی بود که چه بهتر، اما اگر خطایی رخ داده مثلاً غیبت کرده ایم یا باعث آزار فردی شده ایم، ان شاءاللّه فردا دچار چنین لغزشی نشویم، چراکه خود را محاسبه و ادب کرده ایم. به این ترتیب بر نفس مان حاکم می‌شویم و آن را مهار می‌کنیم، بنابراین نفس دیگر نمی‌تواند سرکشی کند و پس از مدتی ممارست براین کار، کم کم به خودسازی می‌رسیم.

مطهری یک انسان بیدار بود، او ۲۰ سال جلوتر از زمان را می‌دید، گاهی می‌خندید و می‌گفت: «بله آنچه که شما در آینه نمی‌بینید من در خشت خام می‌بینم، آینده این طور می‌شود » آیت اللّه مطهری عجیب بود، روح بلند او همواره با ما بوده و هست.

تأسیس حسینیه ارشاد

استاد مطهری سال‌ها بود که آرزوی تاسیس موسسه‌ علمی ـ فرهنگی را داشت تا بتواند جوابگوی نیازهای فکری جامعه باشد و به نشر و تبلیغ معارف عالی اسلامی بپردازد. سرانجام در سال ۱۳۴۶ به کمک چند تن از دوستانش از جمله محمد همایون، حجه الاسلام سید علی شاهچراغی، موسسه حسینیه ارشاد را تاسیس کرد و به کار در آنجا دل بست و با شور و حرارت و آگاهی و درایت به همکاری و برنامه‌ریزی پرداخت. او دانشمندان بسیاری را به آنجا دعوت می‌کرد تا سخنرانی کنند و خود نیز یکی از موفق‌ترین سخنرانان آن بود.

مطهری در عاشورای سال ۱۳۹۰ قمری برابر (اسفند ۱۳۴۸ شمسی) در حسینیه ارشاد علیه صهیونیسم سخنرانی کرد که منجر به دستگیری وی شد. او در سال ۱۳۴۹ به خاطر دعوت به جمع‌آوری کمک برای آوارگان فلسطینی دستگیر شد و مورد بازجویی قرار گرفت و در سال ۱۳۵۰ به خاطر همکاری با حسینیه ارشاد به وسیله ساواک دستگیر و پس از بازجویی آزاد شد. اختلاف‌نظرهای موجود بین او و علی شریعتی، باعث جدایی مطهری از حسنیه ارشاد در سال ۱۳۴۹ شد.

تدریس در حوزه علمیه قم و دانشگاه تهران/ ممنوع‌المنبر شدن مطهری

مطهری در طول سال‌های دهه ۱۳۵۰ شمسی، به توصیه امام خمینی(ره) هفته‌ای ۲ روز به قم عزیمت می‌کرد و به تدریس در حوزه علمیه قم می‌پرداخت و همزمان در تهران نیز سلسله جلسات درسی در منزل تشکیل می‌داد. وی در سال‌های ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۳ در مسجد الجواد، مسجد جاوید و مسجد ارک و دیگر مراکز دینی تهران سخنرانی می‌کرد تا این که در سال ۱۳۵۴ ممنوع المنبر شد.

مطهری در کنار امام خمینی(ره) هنگام بازگشت از پاریس

رژیم شاه در سال ۱۳۵۵ مطهری را به بهانه درگیری با یک استاد کمونیست دانشکده الهیات) از دانشکده الهیات بازنشسته کرد. وی در همین سال با همکاری چند تن از روحانیان تهران، جامعه روحانیت مبارز تهران را بنیانگذاری کرد. همچنین با سفر به نجف، با امام خمینی دیدار کرد. او همچنین برخی از دروس حوزه‌های علمیه مانند شرح منظومه، شرح مطالع الانوار فی المنطق، شرح تجرید در کلام و مکاسب و کفایة الاصول را تدریس کرده است.

استفاده از سلاح قلم/ دین اسلام از طرف مدعیان حمایت از آن، ضربه می‌خورد

استاد مطهری بعد از حدود ۳۰ سال بهره‌گیری از قرآن و عترت، قدم در سنگر نویسندگی گذاشت، سلاح قلم را به دست گرفت و مرزبان اسلام شد. این مرزبان، فقط به حل مشکلات و پاسخگویی به سؤال‌های موجود درباره مسائل اسلامی می‌اندیشید و هدف نوشته‌هایش همان بود.

او معتقد بود دین اسلام یک دین ناشناخته است. حقایق این دین به‌طور تدریجی در نظر مردم واژگون شده و علت اساسی گریز گروهی از مردم، آموزش‌های غلطی است که به نام اسلام داده می‌شود. این دین مقدس بیش از هر چیز، از طرف برخی از کسانی که مدعی حمایت از آن هستند ضربه و صدمه می‌بیند.

آثار مکتوب شهید مرتضی مطهری

شهید مطهری از سال ۱۳۲۵ آغاز به تألیف آثاری در زمینه‌های مختلف فلسفی، اجتماعی، اخلاقی، فقهی و تاریخی کرد و بیش از ۷۰ اثر از او انتشار یافته است. برخی از آثار او در زمان حیات و برخی دیگر پس از درگذشت وی توسط انتشارات صدرا چاپ شده است. سخنرانی‌ها و درس‌های مطهری هم در مجله‌های مختلف چاپ و منتشر شده است.

شهید مطهری نزدیک به ۳۰ هزار برگ یادداشت و فیش تحقیقی نیز از مطهری باقی مانده است. «مجموعه آثار شهید مطهری»، مجموعه‌ای ۲۸ جلدی حاوی تمامی آثار منتشر شده از وی است که کتاب‌های با موضوعات مشابه، در مجلدات پیاپی جمع‌آوری شده است.

جایگاه استاد مطهری چندان ویژه است که بعد از او صدها کتاب، پایان نامه، مقاله درباره زندگی و آثار او نوشته شده است. همایش‌های متعددی برای بررسی ابعاد اندیشه‌های او برگزار شده و کتاب‌های او موضوع مسابقات کتاب خوانی قرار گرفته است

تالیفات

آیت الله مطهری آثار متعددی را در عرصه‌های مختلف از خود به یادگار گذاشته است که از جمله آنها می‌توان به انسان کامل، داستان راستان، مساله حجاب، نظام حقوق زن در اسلام، حق و باطل، علل گرایش به مادیگری، آزادی معنوی، هدف زندگی، خدمات متقابل اسلام و ایران، آشنایی با قرآن، احیای تفکر اسلامی، اسلام و مقتضیات زمان، اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب، اصول فلسفه و روش رئالیسم، امامت و رهبری، انسان و سرنوشت، امدادهای غیبی در زندگی بشر، بیست گفتار، پیامبر امی، تعلیم و تربیت در اسلام، توحید، جاذبه و دافعه علی(ع)، جهاد، حکمت‌ها و اندرزها، فلسفه تاریخ، فلسفه اخلاق، معاد، مساله شناخت، مقالات فلسفی، مساله ربا و بانک، عرفان حافظ، عدل الهی، شش مقاله، شرح منظومه، سیری در نهج البلاغه، سیری در سیره نبوی، ده گفتار، ختم نبوت، خاتمیت، حماسه حسینی، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، نبرد حق و باطل، ولاءها و ولایت‌ها، یادداشت‌ها، نظری به نظام اقتصادی اسلام، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد سال اخیر، مدیریت و رهبری در اسلام، درسی که از فصل بهار باید آموخت، کلیات علوم اسلامی، فلسفه ابن‌سینا، صلح امام حسن(ع) اشاره کرد.

شهادت آیت‌الله مطهری

استاد مطهری سه شنبه -۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸- ساعت ۲۲:۳۰ دقیقه هنگام بازگشت از جلسه شورای انقلاب که در منزل یدالله سحابی برگزار شده بود توسط گروه فرقان مورد سوء قصد قرار گرفت. علی مطهری فرزند وی درباره شهادت پدرش گفته است: مهندس کتیرایی و دیگران، متوجه این واقعه شدند و به سرعت او را به بیمارستان طُرفه در خیابان بهارستان رساندند، اما در بیمارستان، پزشکان گفتند که پدرم شهید شده است و امکان مداوا و بهبودی او به هیچ وجه ممکن نیست. گلوله از زیر بناگوش راست، وارد و از بالای ابروی چپ خارج شده بود. پیکر آیت الله مطهری یک روز در بیمارستان نگه داشته شد و صبح پنجشنبه -۱۳ اردیبهشت- از دانشگاه تهران تشییع و در حرم مطهر حضرت معصومه(س) در قم به خاک سپرده شد.